Zdrada, przemoc, alkohol. W małżeństwach często zdarza się, że nawet po kilkudziesięciu wspólnych lat, małżonkowie przestają znajdować wspólny język.
Gdy związek małżeński przechodzi długotrwały kryzys, niekiedy jedynym rozwiązaniem jest wystąpienie z pozwem do sądu.
Na czym jednak polega różnica między separacją a rozwodem?
Najkrócej rzecz ujmując, sąd orzeka separację, gdy rozkład pożycia między małżonkami jest zupełny, ale jeszcze nie jest trwały. Rozpad ten może się przejawiać na przykład w nieprowadzeniu wspólnego gospodarstwa domowego (wówczas każdy z małżonków robi zakupy tylko dla siebie, zajmuje inny pokój, niczym współlokatorzy) lub zaniku więzi uczuciowej.
Rozkład więzi miedzy nimi jednak nie jest trwały – małżonkowie wciąż widzą możliwość, że ten trudny okres minie i powrócą do wspólnego życia.
Orzeczenie separacji nie oznacza zatem rozwiązania związku małżeńskiego – małżeństwo trwa nadal. Również w odróżnieniu od rozwodu, separację można znieść – wówczas małżonkowie nadal trwają w związku małżeńskim, wracają do „początkowej” relacji. Rozwodu nie da się natomiast „cofnąć”. Jedynym sposobem na anulowanie skutków rozwodu jest ponowne zawarcie związku małżeńskiego.
Kiedy sąd nie może orzec separacji?
Tak zwanymi przesłankami negatywnymi, które nie pozwalają sądowi na orzeczenie separacji są:
– dobro wspólnych małoletnich dzieci małżonków – separacji nie orzeka się, gdy wskutek tego ucierpieć mogłoby dobro dzieci,
– zasady współżycia społecznego – separacja nie jest dopuszczalna, jeżeli byłaby sprzeczna z zasadami współżycia społecznego.
Co daje orzeczenie separacji?
Na skutek separacji powstaje pomiędzy małżonkami rozdzielność majątkowa oraz obowiązek alimentacyjny. Jednocześnie separacja zwalnia małżonków od wzajemnych obowiązków wobec siebie, co może być szczególnie istotne na przykład gdy przyczynę rozpadu małżeństwa stanowi hazard czy pijaństwo. Małżonkowie pozostający w separacji nie dziedziczą po sobie. Jednocześnie, małżonkowie mają nadal czas i możliwość, aby zastanowić się nad przyszłością związku.
Sąd orzekający separację tak jak w wyroku rozwodowym reguluje zasady dotyczące sprawowania władzy rodzicielskiej nad małoletnimi dziećmi stron, ustala kontakty z nimi, a także określa obowiązek alimentacyjny wobec nich. Sąd orzekając separację, może też ustalić reguły korzystania ze wspólnego mieszkania małżonków, a także dokonać podziału wspólnego majątku.
Po orzeczeniu separacji małżonek nie może jednak jeszcze powrócić do poprzedniego nazwiska („panieńskiego”). Nie jest również możliwe wstąpienie w kolejny związek małżeński. Związek ten bowiem trwa nadal, a małżonkowie – mimo że pozostają w separacji – nadal winni udzielać sobie wzajemnie pomocy.
Tak jak w przypadku rozwodu, sąd orzekając o separacji, orzeka również, który z małżonków ponosi winę za rozkład pożycia.
Co w przypadku gdy jeden małżonek domaga się orzeczenia rozwodu a drugi separacji?
W sytuacji, gdy jeden z małżonków wnosi o orzeczenie separacji, natomiast drugi żąda rozwodu, sąd po stwierdzeniu, że występuje między małżonkami całkowity i trwały rozkład pożycia), orzeka rozwód, a nie separację.
Jak orzeka sąd, jeśli oboje małżonkowie chcą separacji?
Gdy małżonkowie oboje żądają separacji, mogą złożyć do sądu wniosek o separację na zgodne żądanie. Brak orzekania o winie powoduje takie skutki, jakby żaden z małżonków nie ponosił winy rozkładu pożycia małżeńskiego.
Wówczas postępowanie toczy się w trybie nieprocesowym, a co szczególnie istotne – postępowanie toczy się krócej, a opłata od wniosku wynosi jedynie 100 zł. Postępowanie dowodowe w sprawach o separację na zgodny wniosek stron jest ograniczone do wysłuchania małżonków.
Czym różni się separacja faktyczna od separacji prawnej?
Separacja faktyczna, to potocznie stan rozstania się małżonków, ale kiedy nie występują do sądu z wnioskiem/pozwem o separację. Takie rozstanie nie pociąga za sobą żadnych skutków prawnych. Separacja faktyczna najczęściej poprzedza separację prawną lub rozwód. Najczęstszym przykładem będzie na przykład wyprowadzenie się jednego z małżonków na kilka z dni.
Separacja prawna natomiast jest orzekana przez sąd. Separacja taka pociąga za sobą skutki prawne, jak opisane powyżej, przewidziane w przepisach prawa cywilnego.
Jak długo trwa separacja?
Żaden przepis nie reguluje, jak długo może trwać separacja. Małżonkowie mogą pozostawać w tym stanie jak długo będzie to konieczne. Jeśli dojdą do przekonania, że chcą powrócić do poprzedniego stanu, mogą złożyć do sądu wniosek o zniesienie separacji. Mogą również zakończyć definitywnie związek, wnosząc do sądu o rozwód.
Jak zakończyć separację?
Separację kończy:
– śmierć jednego z małżonków,
– orzeczenie rozwodu przez sąd
– zniesienie separacji.
Alimenty a separacja
Jak już zostało wskazane, sąd orzekając separację, orzeka również o obowiązku alimentacyjnym – wobec małoletnich dzieci, ale również może orzec o alimentach na rzecz drugiego małżonka.
Małżonek niewinny będzie mógł natomiast żądać alimentów od drugiego niewinnego małżonka, tylko gdy popadnie w niedostatek.
Natomiast, gdy sąd orzeknie o separacji z wyłącznej winy jednego z małżonków, wówczas małżonek niewinny może żądać alimentów od małżonka winnego rozkładu pożycia alimentów, jeżeli orzeczenie separacji pociągnęło istotne pogorszenie sytuacji materialnej małżonka niewinnego.
Zniesienie separacji
Zniesienie orzeczonej przez sąd separacji powoduje, że następuje całkowite ustanie jej skutków. Następuje to wyłącznie na wspólne żądanie małżonków i na skutek orzeczenia sądowego. Aby znieść separację, należy zatem złożyć do właściwego sądu wniosek – o zniesienie separacji. Jak wynika z art. 432 k.p.c. – w każdej sprawie o rozwód lub o separację sąd zarządza przeprowadzenie dowodu z przesłuchania stron. Wobec tego, sąd ponownie wysłucha małżonków. Gdy ze związku małżeńskiego uczestników pochodzą małoletnie dzieci, ponownie sąd rozstrzyga o władzy rodzicielskiej nad wspólnymi małoletnimi dziećmi małżonków.
Separacja – gdzie złożyć pozew?
Pozew o separację składa się do sądu okręgowego, właściwego ze względu na ostatnie wspólne zamieszkanie małżonków. Jeśli każdy z małżonków mieszka w innym miejscu, pozew składa się do sądu okręgowego właściwego dla miejsca zamieszka strony pozwanej. Pozew o separację należy opłacić – opłatą sądowa od pozwu wynosi 600 złotych.